Nowy rok liturgiczny rozpoczyna się czasem Adwentu, czyli podwójnego oczekiwania na przyjście Chrystusa – w pamiątce Bożego Narodzenia i przyjścia na końcu czasów. Mamy nadzieję, że codzienne (podobnie jak w Wielkim Poście) rozważania Hebraici przyczynią się do dobrego przeżycia tego okresu.
ZAPOWIADANY – POCZĄTKI
ZAPOWIADANY – KRÓL (cz. 1-3); ZAPOWIADANY – SŁUGA JAHWE (cz. 1); ZAPOWIADANY – SYN CZŁOWIECZY; ZAPOWIADANY – SYN DZIEWICY
Od zarania dziejów, od czasu, gdy pierwszy człowiek, poznawszy ciężar grzechu usłyszał obietnicę o potomstwie Niewiasty, które pokona szatana, — Bóg poprzez Proroków obiecywał i zachęcał do oczekiwania — czynnego, czujnego i cierpliwego.
Oczekiwania na Tego, Który zwycięży śmierć, a ludziom otworzy drogę do zbawienia.
W rozpoczynającym się dzisiaj Adwencie, spośród kilkuset owych zapowiedzi zawartych w Starym Testamencie, chcemy przybliżyć sobie i rozważyć najważniejsze z nich.
„Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie, a niewiastę, między potomstwo twoje, a potomstwo jej, ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę” (Rdz 3,15, tzw. Protoewangelia)
W Wulgacie błędnie przetłumaczono hebrajskie „hu” używając zaimka „ipsa” czyli „ONA zmiażdży”, wskazując na Maryję, jako tą, która zwyciężyła szatana. Wspomniany zaimek można tłumaczyć jako „ON” (tak tłumaczy to Septuaginta – „autos”) lub „ONO” (takie tłumaczenie znajdujemy w Biblii Tysiąclecia). Za każdym z tych tłumaczeń stoją argumenty egzegetów.
Gdy zaimek tłumaczymy jako „ON” wtedy otrzymujemy doskonalszy paralelizm stylistyczny w Protoewangelii (trzy pary walczących: niewiasta – wąż, potomstwo niewiasty – „potomstwo” węża, potomek niewiasty – „potomek” węża; przy czym należy zaznaczyć, że „potomstwo” węża nie jest potomstwem fizycznym).
Za tłumaczeniem „ONO” przemawia natomiast fakt, że zaimek powinien być w takim samym rodzaju jak rzeczownik, który zastępuje. W tym wypadku (potomstwo) jest to rodzaj nijaki.
Tak więc zaimek „hu”
– tłumaczony jako ON – jest zapowiedzią Chrystusa
– tłumaczony jako ONO – jest zapowiedzią zbiorowego potomka Ewy, który zwycięży szatana, Chrystus nie jest tu zapowiedziany odrębnie, ale łącznie z ludzkością
Dalsze etapy historii zbawienia uściślają miejsce pochodzenia przyszłego Mesjasza:
– w przymierzu z Noem błogosławieństwo przeszło na Sema
„A potem dodał: Niech będzie błogosławiony Pan, Bóg Sema! Niech Kanaan będzie sługą Sema! Niech Bóg da i Jafetowi dużą przestrzeń i niech on zamieszka w namiotach Sema, a Kanaan niech będzie mu sługą. (Rdz 9,26-27)
– w przymierzu z Abrahamem – zacieśniło się do jego potomstwa
„Pan rzekł do Abrama: Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem.” (Rdz 12,1-2)
– Jakub, syn Izaaka usłyszał:
„Imię twe jest Jakub, ale odtąd nie będą cię zwać Jakubem, lecz będziesz miał imię Izrael. I tak otrzymał imię Izrael. Po czym Bóg rzekł do niego: Ja jestem Bóg wszechmocny. Bądź płodny i rozmnażaj się. Niechaj powstanie z ciebie naród i wiele narodów, i niechaj królowie zrodzą się z ciebie. Kraj, który dałem Abrahamowi i Izaakowi, daję tobie; i twemu przyszłemu potomstwu dam ten kraj.” (Rdz 35,9b-12)
– on sam zaś umierając stwierdza, że:
„nie zostanie odjęte berło od Judy, ani laska pasterska od jego kolan, aż przyjdzie ten, do którego ono należy i zdobędzie posłuch u narodów” (Rdz 49,10)
Wstępnie zrealizował te słowa Dawid, a w pełni Chrystus.
Dwa teksty z historii Wyjścia bliżej określają przyszłego Zbawiciela:
– Przepowiednia Baalama:
„Wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z Izraela podnosi się berło” (Lb 24,17)
– Mojżesz zapowiada przyjście szczególnego proroka:
„Pan, Bóg twój, zbudzi ci proroka spośród twoich braci, podobnego do mnie” (Pwt 18,15)
ZAPOWIADANY – KRÓL (cz. 1)
Pierwszy okres monarchii izraelskiej to właściwy początek idei mesjanizmu jako oczekiwania na specjalnego wysłańca Bożego – Mesjasza.
Termin „mesjasz” pochodzący od aramejskiego „mesiha” i hebrajskiego „masijah” znaczy „namaszczony”, „pomazaniec”. Język grecki przejmuje słowo i ma „messias” lub tłumaczy dosłownie: „christos”. W narodzie izraelskim osobą namaszczoną był przede wszystkim król (np. 1Sm 16,13), którego nazywano pomazańcem Jahwe ze względu na jego wybranie przez Boga. Za idealnego króla izraelskiego uważano Dawida. Pełnił wolę Jahwe, słuchał proroków, a jego sukcesy świadczyły o tym, że Bóg był z nim. Objawienie przekazuje, że Bóg związał się szczególnie z Dynastią Dawida. Dawid zapragnął zbudować świątynię Jahwe, prorok Natan najpierw pochwalił ten zamysł, jednakże to nie Dawid miał zbudować dom Boży lecz jego potomek, wzbudzony przez Boga i cieszący się u Niego szczególnymi względami:
„Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem, a jeżeli zawini, będę go karcił rózgą ludzi i ciosami synów ludzkich.” (2Sm 7,12-14)
(zwrot ten ma wzór formuły przymierza: „Ja będę Bogiem waszym, a wy będziecie ludem Moim.”)
Już u Żydów słowa te nabrały sensu mesjańskiego, czego wyrazem są przede wszystkim psalmy mesjańskie, które opisują przyszłego Mesjasza jako wyidealizowanego Pomazańca Bożego – potomka Dawida:
Ps 2 – Mesjasz Królem i Synem Bożym:
„Przecież Ja ustanowiłem sobie króla na Syjonie, świętej górze mojej. Ogłoszę postanowienie Pana: Powiedział do mnie: Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem.” (6-7)
Ps 16 – Ciało Mesjasza nie ulegnie skażeniu w Szeolu (zapowiedź zmartwychwstania Chrystusa)
„bo nie pozostawisz mojej duszy w Szeolu i nie dozwolisz, by wierny Tobie zaznał grobu.” (10)
Ps 45 – Weselna pieśń dla Pomazańca Bożego
namaszczenie przez Boga:
„Miłujesz sprawiedliwość, wstrętna ci nieprawość, dlatego Bóg, twój Bóg, namaścił ciebie olejkiem radości hojniej niż równych ci losem;”
Ps 72 – Królestwo Mesjasza
Bóg przekazuje władzę synowi królewskiemu:
„O Boże, przekaż Twój sąd królowi i Twoją sprawiedliwość synowi królewskiemu.” (1)
sprawiedliwość, opieka nad ubogimi:
„Niech sądzi sprawiedliwie Twój lud i ubogich Twoich – zgodnie z prawem!
Niech góry przyniosą ludowi pokój, a wzgórza – sprawiedliwość!
Otoczy opieką uciśnionych z ludu, ratować będzie dzieci ubogich, a zetrze ciemiężyciela.” (2-4)
powszechność królestwa Mesjasza:
„I panować będzie od morza do morza, od Rzeki aż po krańce ziemi.” (8)
Ps 89 – Przypomnienie proroctwa Natana o wyniesieniu Dynastii Dawida
„Mówiłeś niegdyś w widzeniu do świętych Twoich i powiedziałeś: Włożyłem na głowę mocarza koronę; wyniosłem wybrańca z ludu.
„Znalazłem Dawida, sługę mojego, namaściłem go świętym olejem moim,
aby ręka moja zawsze z nim była i umacniało go moje ramię.
Nie zwiedzie go nieprzyjaciel ani nie pognębi go złośnik.
Lecz zetrę przed nim jego przeciwników, porażę tych, co go nienawidzą.
Z nim moja wierność i łaska; w moim imieniu moc jego się wzniesie.
I rękę jego wyciągnę na morze, a prawicę jego na rzeki.
On będzie wołał do Mnie: Ty jesteś moim Ojcem, Bogiem moim i Skałą mojego ocalenia.
A Ja go ustanowię pierworodnym, największym wśród królów ziemi.
Zachowam dla niego łaskawość swą na wieki i wierne będzie moje z nim przymierze. Sprawię, że potomstwo jego będzie wieczne, a jego tron – [trwały] jak dni nieba.” (20-30)
Ps 110 – Mesjasz Królem i Kapłanem
zapowiedź zaszczytnego miejsca dla Mesjasza „po prawicy” Boga:
„Wyrocznia Boga dla Pana mego: Siądź po mojej prawicy, aż Twych wrogów położę jako podnóżek pod Twoje stopy.” (1)
panowanie:
„Twoje potężne berło niech Pan rozciągnie z Syjonu: Panuj wśród swych nieprzyjaciół!” (2)
zrodzenie:
„Przy Tobie panowanie w dniu Twej potęgi, w świętych szatach [będziesz]. Z łona jutrzenki jak rosę Cię zrodziłem.” (3)
nowa godność kapłańska Mesjasza:
„Pan przysiągł i żal Mu nie będzie: Tyś Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka.” (4)
ZAPOWIADANY – KRÓL (cz. 2)
Dalsze światło na osobę Mesjasza i na charakter Jego panowania rzuca prorok Izajasz, szczególnie w tak zwanej Księdze o Emmanuelu (Iz 6-12)
„Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel.” (Iz 7,14)
Prorok zachęca Achaza, zagrożonego przez dwóch królów, do zaufania Bogu. Król jednak nie chce uchodzić za kuszącego Boga – jednakże w rzeczywistości nie chce się do Niego zwracać.
„znak” (hebr. – „ot”) – coś niezwykłego
„panna” (hebr. – „alma”) – młoda, zdolna do zamążpójścia, ale niezamężna jeszcze kobieta
„pocznie i porodzi Syna” – dosłownie w partic. „brzemienna i rodząca”
„nazwie go” – niezwykłe jest, że tutaj matka nadaje imię, a zawsze czynił to ojciec
„Emmanuel” – imię teoforyczne: „immanu” = z nami, „El” = Bóg
Różnie próbowano identyfikować wspomnianą „pannę”: jako damę dworu, żonę Izajasza, w znaczeniou przenośnym jako gminę izraelską, żonę Achaza, synem miał być Ezechiasz. Jednakże żadna postać historyczna z czasów Achaza nie posiada wszystkich cech Niewiasty i Jej Dziecka z proroctwa. Tak jak to wszystko, co dotyczy narodzin Emmanuela jest niezwykłe, tak w niezwykły sposób dokona się odwrócenie losów wojny i ocalenie. Realizacja zaś proroctwa dokona się w osobie Jezusa i Jego Matki.
„Jej skrzydła będą rozpostarte na całą szerokość twej ziemi, o Emmanuelu!” (Iz 8,8b)
Chodzi tu o ziemię Judy, która jest własnością Jahwe, tak więc Emmanuel to albo sam Jahwe, albo ktoś bardzo bliski Jahwe, posiadający prawo do ziemi
„Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju.” (Iz 9,5)
Imiona wskazują na niezwykłość narodzonego Dziecka, tytułów zaś nie można przypisać do żadnej postaci historycznej
„Wielkie będzie Jego panowanie w pokoju bez granic na tronie Dawida i nad Jego królestwem, które On utwierdzi i umocni prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki. Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona.” (Iz 9,6)
Zapowiedź panowania na tronie Dawida sprawiedliwego
„I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej. Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ni wyrokował według pogłosek; raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi. Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na norze kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze. Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów. Do niego ludy przyjdą po radę, i sławne będzie miejsce jego spoczynku.” (Iz 11,1-9)
„Różdżka z pnia Jessego” – czyli potomek Dawida, którego Jesse był ojcem, na nim spocznie duch Jahwe (1)
6 darów Ducha , Wulgata przetłumaczyła za drugim razem bojaźń Bożą jako pobożność, stąd 7 darów Ducha Świętego.
Cechy charakterystyczne królestwa mesjańskiego: pokój, sprawiedliwość, pomyślność ukazane przy pomocy obrazów z raju (2nn)
ZAPOWIADANY – KRÓL (cz. 3)
Tradycja mesjanizmu królewskiego żywa jest również u innych proroków (przedstawienie wg. chronologii):
„W tym dniu podniosę szałas Dawidowy, który upada, zamuruję jego szczeliny, ruiny jego podźwignę i jak za dawnych dni go zbuduję, by posiedli resztę Edomu i wszystkie narody, nad którymi wzywano mojego imienia – wyrocznia Pana, który to uczyni. Oto nadejdą dni – wyrocznia Pana – gdy będzie postępował żniwiarz [zaraz] za oraczem, a depczący winogrona za siejącym ziarno; z gór moszcz spływać będzie kroplami, a wszystkie pagórki będą nim opływać. Uwolnię z niewoli lud mój izraelski – odbudują miasta zburzone i będą w nich mieszkać; zasadzą winnice i pić będą wino; założą ogrody i będą jeść z nich owoce. Zasadzę ich na ich ziemi, a nigdy nie będą wyrwani z ziemi, którą im dałem – mówi Pan Bóg twój.” (Am 9,11-15)
Bóg podniesie „szałas Dawidowy” – dobrobyt królestwa mesjańskiego. Uwolni również naród z niewoli – nie tylko fizycznej, ale również duchowej.
„A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności. Przeto [Pan] wyda ich aż do czasu, kiedy porodzi mająca porodzić. Wtedy reszta braci Jego powróci do synów Izraela. Powstanie On i paść będzie mocą Pańską, w majestacie imienia Pana Boga swego. Osiądą wtedy, bo odtąd rozciągnie swą potęgę aż po krańce ziemi.” (Mi 5,1-3)
Mesjasz wyjdzie z Betlejem Efrata (z którego pochodził również Dawid)
„od początku, od dni wieczności” – odwieczne pochodzenie Mesjasza
Oto nadejdą dni – wyrocznia Pana – kiedy wzbudzę Dawidowi Odrośl sprawiedliwą. Będzie panował jako król, postępując roztropnie, i będzie wykonywał prawo i sprawiedliwość na ziemi. W jego dniach Juda dostąpi zbawienia, a Izrael będzie mieszkał bezpiecznie. To zaś będzie imię, którym go będą nazywać: Pan naszą sprawiedliwością.” (Jr 23,5-6)
Odrośl sprawiedliwa – prawdziwy potomek Dawida, podkreślenie króla i królestwa mesjańskiego
„Będą zaś służyć Panu, swemu Bogu, i Dawidowi, swojemu królowi, którego im wzbudzę.” (Jr 30,9)
„W owych dniach i w owym czasie wzbudzę Dawidowi potomstwo sprawiedliwe; będzie wymierzać prawo i sprawiedliwość na ziemi.” (Jr 33,15)
Zbawienie narodu dokona się za pośrednictwem królewskiego potomka Dawida
„I ustanowię nad nimi jednego pasterza, który je będzie pasł, mego sługę, Dawida. On je będzie pasł, on będzie ich pasterzem.” (Ez 34,23)
„Sługa mój, Dawid, będzie królem nad nimi i wszyscy oni będą mieć jedynego Pasterza, i żyć będą według moich praw, i moje przykazania zachowywać będą i wypełniać.” (Ez 37,24)
W miejsce królów niegodnie sprawujących władzę, Bóg ustanowi „jednego Pasterza, sługę Dawida”
„Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny – jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy.” (Za 9,9)
Przyjście Mesjasza, króla pokoju – wjazd na osiołku (do Jerozolimy)
ZAPOWIADANY – SŁUGA JAHWE (cz. 1)
Doświadczenia niewoli babilońskiej ukształtowały nowy obraz Mesjasza. U Deutero-Izajasza pojawiają się cztery pieśni o Słudze Jahwe – pewnej określonej osoby, która wobec swego narodu ma wypełnić szczególne zadanie. Tytuł „sługa Jahwe” („ebed Jahwe”) był nadawany osobom szczególnie bliskim Bogu (m.in. Abrahamowi, Mojżeszowi, Dawidowi). Sługą Boga był również nazywany naród izraelski.
Różne były koncepcje rozumienia owego Sługi Jahwe:
– kolektywna (jako cały naród) – jednakże Sługa Jahwe ma wypełnić konkretne zadania
– jednostkowa – jest nim sam autor czyli Deutero-Izajasz, lub nieznany prorok współczesny, lub przyszły prorok na wzór Jeremiasza, który wiele cierpiał od swego narodu.
Ostatecznie jednak brak odpowiednika osobowego w Starym Testamencie. Nowy Testament natomiast (Mt 12,18-21; Dz 3, 13.26, 4, 27.30) w Jezusie widzi realizatora proroctw mesjańskich o Słudze Jahwe.
Cztery pieśni o Słudze Jahwe:
Pieśń I:
„Oto mój Sługa, którego podtrzymuję. Wybrany mój, w którym mam upodobanie. Sprawiłem, że Duch mój na Nim spoczął; On przyniesie narodom Prawo. Nie będzie wołał ni podnosił głosu, nie da słyszeć krzyku swego na dworze. Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku. On niezachwianie przyniesie Prawo. Nie zniechęci się ani nie załamie, aż utrwali Prawo na ziemi, a Jego pouczenia wyczekują wyspy. Tak mówi Pan Bóg, który stworzył i rozpiął niebo, rozpostarł ziemię wraz z jej plonami, dał ludziom na niej dech ożywczy i tchnienie tym, co po niej chodzą. Ja, Pan, powołałem Cię słusznie, ująłem Cię za rękę i ukształtowałem, ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów, abyś otworzył oczy niewidomym, ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców, z więzienia tych, co mieszkają w ciemności.” (Iz 42, 1-7)
– bliskość z Jahwe: wybrany, ma w nim upodobanie, Duch na nim spoczął (1)
– postać pełna pokory, cichości, przyniesie Prawo narodom (2-4)
– będzie przymierzem, światłością (6)
– przyniesie uzdrowienie i wolność (7)
Pieśń II:
„Wyspy, posłuchajcie Mnie! Ludy najdalsze, uważajcie! Powołał Mnie Pan już z łona mej matki, od jej wnętrzności wspomniał moje imię. Ostrym mieczem uczynił me usta, w cieniu swej ręki Mnie ukrył. Uczynił ze mnie strzałę zaostrzoną, utaił mnie w swoim kołczanie. I rzekł mi: Tyś Sługą moim, Izraelu, w tobie się rozsławię. Ja zaś mówiłem: Próżno się trudziłem, na darmo i na nic zużyłem me siły. Lecz moje prawo jest u Pana i moja nagroda u Boga mego. Wsławiłem się w oczach Pana, Bóg mój stał się moją siłą. A teraz przemówił Pan, który mnie ukształtował od urodzenia na swego Sługę, bym nawrócił do Niego Jakuba i zgromadził Mu Izraela. A mówił: To zbyt mało, iż jesteś Mi Sługą dla podźwignięcia pokoleń Jakuba i sprowadzenia ocalałych z Izraela! Ustanowię cię światłością dla pogan, aby moje zbawienie dotarło aż do krańców ziemi. Tak mówi Pan, Odkupiciel Izraela, jego Święty, do wzgardzonego w swej osobie, do budzącego odrazę pogan, do niewolnika przemożnych: Królowie zobaczą cię i powstaną, książęta padną na twarz, przez wzgląd na Pana, który jest wierny, na Świętego Izraelowego” (Iz 49,1-7)
– powołany dla wszystkich, dla całego świata, wybrany z „łona matki” (1)
– „w cieniu ręki” – bliskość Boga, „strzała zaostrzona” – znak sprzeciwu (2)
– nie spełniły się oczekiwania Sługi, nie szukał jednak pochwał u ludzi, Jahwe wynagrodzi jego wysiłki (4)
– jego misja ma charakter uniwersalny (6)
– upokorzenie zostanie wynagrodzone (7)
Pieśń III:
„Pan Bóg Mnie obdarzył językiem wymownym, bym umiał przyjść z pomocą strudzonemu, przez słowo krzepiące. Każdego rana pobudza me ucho, bym słuchał jak uczniowie. Pan Bóg otworzył Mi ucho, a Ja się nie oparłem ani się cofnąłem. Podałem grzbiet mój bijącym i policzki moje rwącym Mi brodę. Nie zasłoniłem mojej twarzy przed zniewagami i opluciem. Pan Bóg Mnie wspomaga, dlatego jestem nieczuły na obelgi, dlatego uczyniłem twarz moją jak głaz i wiem, że wstydu nie doznam. Blisko jest Ten, który Mnie uniewinni. Kto się odważy toczyć spór ze Mną? Wystąpmy razem! Kto jest moim oskarżycielem? Niech się zbliży do Mnie! Oto Pan Bóg Mnie wspomaga. Któż Mnie potępi? Wszyscy razem pójdą w strzępy jak odzież, mól ich zgryzie.” (Iz 50,4-9)
– Sługa Jahwe prorokiem (4)
– dozna zniewag (6)
– Jahwe będzie go wspierał i ocali (7)
– Nie musi bać się potępienia (9)
ZAPOWIADANY – SŁUGA JAHWE (cz. 2)
Pieśń IV:
„Oto się powiedzie mojemu Słudze, wybije się, wywyższy i wyrośnie bardzo. Jak wielu osłupiało na Jego widok – tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi – tak mnogie narody się zdumieją, królowie zamkną przed Nim usta, bo ujrzą coś, czego im nigdy nie opowiadano, i pojmą coś niesłychanego. Któż uwierzy temu, cośmy usłyszeli? na kimże się ramię Pańskie objawiło? On wyrósł przed nami jak młode drzewo i jakby korzeń z wyschniętej ziemi. Nie miał On wdzięku ani też blasku, aby na Niego popatrzeć, ani wyglądu, by się nam podobał. Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z cierpieniem, jak ktoś, przed kim się twarze zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic. Lecz On się obarczył naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści, a myśmy Go za skazańca uznali, chłostanego przez Boga i zdeptanego. Lecz On był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła Nań chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze zdrowie. Wszyscyśmy pobłądzili jak owce, każdy z nas się obrócił ku własnej drodze, a Pan zwalił na Niego winy nas wszystkich. Dręczono Go, lecz sam się dał gnębić, nawet nie otworzył ust swoich. Jak baranek na rzeź prowadzony, jak owca niema wobec strzygących ją, tak On nie otworzył ust swoich. Po udręce i sądzie został usunięty; a kto się przejmuje Jego losem? Tak! Zgładzono Go z krainy żyjących; za grzechy mego ludu został zbity na śmierć. Grób Mu wyznaczono między bezbożnymi, i w śmierci swej był [na równi] z bogaczem, chociaż nikomu nie wyrządził krzywdy i w Jego ustach kłamstwo nie postało. Spodobało się Panu zmiażdżyć Go cierpieniem. Jeśli On wyda swe życie na ofiarę za grzechy, ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży, a wola Pańska spełni się przez Niego. Po udrękach swej duszy, ujrzy światło i nim się nasyci. Zacny mój Sługa usprawiedliwi wielu, ich nieprawości On sam dźwigać będzie. Dlatego w nagrodę przydzielę Mu tłumy, i posiądzie możnych jako zdobycz, za to, że Siebie na śmierć ofiarował i policzony został pomiędzy przestępców. A On poniósł grzechy wielu, i oręduje za przestępcami.” (Iz 52,13–53,12)
– zapowiedź chwały i wywyższenia, ale przez mękę (13-14)
– podkreślenie niezwykłości misji, chwała inna niż według wyobrażeń ludzkich (15)
– oszpecony, odepchnięty mąż boleści (1-3)
– zastępczy charakter cierpienia, niewinny cierpiący za nasze grzechy – sprzeczne z zasadą odpłaty (4)
– ofiara za nas i dla naszego zbawienia (5)
– wszyscy jesteśmy temu winni przez grzech, lecz on to wszystko wziął na siebie (6)
– pokora, poddaje się woli Jahwe jako ofiara jak baranek (7)
– za grzechy ludu izraelskiego (jest to argument przeciwko rozumieniu Sługi Jahwe jako Izraela) (8)
– nawiązanie do śmierci między złoczyńcami, chociaż był niewinny (9)
– owocność cierpienia (10)
– Sługa Jahwe nadal żyje (11)
– nagroda za cierpienia, dalsze orędownictwo za grzesznikami (12)
Inne teksty nawiązujące do postaci cierpiącego Mesjasza:
„Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił? Daleko od mego Wybawcy słowa mego jęku.
Boże mój, wołam przez dzień, a nie odpowiadasz, wołam i nocą, a nie zaznaję pokoju.
A przecież Ty mieszkasz w świątyni, Chwało Izraela!
Tobie zaufali nasi przodkowie, zaufali, a Tyś ich uwolnił;
do Ciebie wołali i zostali zbawieni, Tobie ufali i nie doznali wstydu.
Ja zaś jestem robak, a nie człowiek, pośmiewisko ludzkie i wzgardzony u ludu.
Szydzą ze mnie wszyscy, którzy na mnie patrzą, rozwierają wargi, potrząsają głową:
Zaufał Panu, niechże go wyzwoli, niechże go wyrwie, jeśli go miłuje.
Ty mnie zaiste wydobyłeś z matczynego łona; Ty mnie czyniłeś bezpiecznym u piersi mej matki.
Tobie mnie poruczono przed urodzeniem, Ty jesteś moim Bogiem od łona mojej matki,
Nie stój z dala ode mnie, bo klęska jest blisko, a nie ma wspomożyciela.
Otacza mnie mnóstwo cielców, osaczają mnie byki Baszanu.
Rozwierają przeciwko mnie swoje paszcze, jak lew drapieżny i ryczący.
Rozlany jestem jak woda i rozłączają się wszystkie moje kości; jak wosk się staje moje serce, we wnętrzu moim topnieje.
Moje gardło suche jak skorupa, język mój przywiera do podniebienia, kładziesz mnie w prochu śmierci.
Bo sfora psów mnie opada, osacza mnie zgraja złoczyńców. Przebodli ręce i nogi moje,
policzyć mogę wszystkie moje kości. A oni się wpatrują, sycą mym widokiem;
moje szaty dzielą między siebie i los rzucają o moją suknię.
Ty zaś, o Panie, nie stój z daleka; Pomocy moja, spiesz mi na ratunek!
Ocal od miecza moje życie, z psich pazurów wyrwij moje jedyne dobro,
wybaw mnie od lwiej paszczęki i od rogów bawolich – wysłuchaj mnie!” (Ps 22,2-22)„Potem zwróciłem się do nich: Jeżeli to uznacie za słuszne, dajcie mi zapłatę, a jeżeli nie – zostawcie ją sobie! I odważyli mi trzydzieści srebrników. Jednak Pan rzekł do mnie: Wrzuć do skarbony tę nadzwyczajną zapłatę, której w ich przekonaniu byłem godzien. Wziąłem więc trzydzieści srebrników i wrzuciłem je do skarbony domu Pańskiego.” (Za 11,12-13)
„Na dom Dawida i na mieszkańców Jeruzalem wyleję Ducha pobożności. Będą patrzeć na tego, którego przebili, i boleć będą nad nim, jak się boleje nad jedynakiem, i płakać będą nad nim, jak się płacze nad pierworodnym.” (Za 12,10)
„Mieczu, podnieś się na mego Pasterza, na Męża, który jest Mi bliski – wyrocznia Pana Zastępów. Uderz Pasterza, aby się rozproszyły owce, bo prawicę moją zwrócę przeciwko słabym.” (Za 13,7)
ZAPOWIADANY – SYN CZŁOWIECZY
Po niewoli babilońskiej, gdy kolejno upadły trzy wielkie monarchie świata, zaczęto oczekiwać Mesjasza jako Syna Człowieczego, który zapoczątkuje królestwo nieprzemijające. Jego postać przedstawiona jest w Księdze Daniela:
„Patrzałem, aż postawiono trony, a Przedwieczny zajął miejsce. Szata Jego była biała jak śnieg, a włosy Jego głowy jakby z czystej wełny. Tron Jego był z ognistych płomieni, jego koła – płonący ogień. Strumień ognia się rozlewał i wypływał od Niego. Tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim. Sąd zasiadł i otwarto księgi. Z powodu gwaru wielkich słów, jakie wypowiadał róg, patrzałem, aż zabito bestię; ciało jej uległo zniszczeniu i wydano je na spalenie. Także innym bestiom odebrano władzę, ale ustalono okres trwania ich życia co do czasu i godziny. Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego. Powierzono Mu panowanie, chwałę i władzę królewską, a służyły Mu wszystkie narody, ludy i języki. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie.” (Dn 7,9-14)
– wizja Przedwiecznego, obraz tronu i księgi, w której zapisane są wszystkie wyroki (9-10)
– „Syn Człowieczy” (aram. – „ban enasz”): u Ezechiela określenie człowieka jako istoty słabej, kruchej, u Daniela natomiast z jednej strony określenie człowieka, ale z drugiej „przychodzi na obłokach” (kontakt ze sferą Bożą), obdarzony władzą, której nikt nie może się oprzeć. Jest to zapowiedź dwóch natur Mesjasza. (13-14)
Jezus stosuje do siebie tytuł Syna Człowieczego, szczególnie:
„Lecz Jezus milczał. A najwyższy kapłan rzekł do Niego: Poprzysięgam Cię na Boga żywego, powiedz nam: Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Boży? Jezus mu odpowiedział: Tak, Ja Nim jestem. Ale powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich. Wtedy najwyższy kapłan rozdarł swoje szaty i rzekł: Zbluźnił. Na cóż nam jeszcze potrzeba świadków? Oto teraz słyszeliście bluźnierstwo.” (Mt 26,63-65)
Używa tego tytułu, by podkreślić trzy różne aspekty:
1. Kiedy nawiązuje do swojej ziemskiej posługi:
– Mt 8,20
– Mt 9,6
– Mt 11,19
– Mt 16,13
– Łk 19,10
– Łk 22,48
2. Kiedy zapowiada swoją Mękę:
– Mt 12,40
– Mt 17,9.22
– Mt 20,18
3. Kiedy zapowiada swoje powtórne przyjście:
– Mt 13,41
– Mt 24,27.30
– Mt 25,31
– Łk 18,8
– Łk 21,36
Co ciekawe, tytułu tego w Nowym Testamencie używa tylko Pan Jezus odnośnie samego siebie – poza wyjątkami, kiedy inni zadają mu pytania cytując Jego słowa oraz Szczepana mającego wizję w chwili męczeństwa (Dn 7,56)
Inne teksty – niemesjańskie, ale zapowiadające wydarzenia Nowego Testamentu:
Iz 1,2-3: charakterystyka Izraela (wół i osioł)
Iz 5,1-7: Pieśń o winnicy
Iz 40,3: głos na pustyni, proroctwo spełnione przez Jan Chrzciciela
Jr 31,31-34: proroctwo o nowym Przymierzu
Ez 36,24-28: nowe Przymierze
Jl 3,1: wylanie ducha w czasach mesjańskich
Ml 1,11: zapowiedź Eucharystii
Ml 3,1: zapowiedź przyjścia Jana Chrzciciela i Mesjasza
Prz 8-9 (Hi 28, Syr 24, Mdr 7 ): uosobienie mądrości, przygotowanie na tajemnicę wcielenia Syna Bożego
Mdr 2,12-20: prześladowanie sprawiedliwego (pośrednio odnoszone do Chrystusa)
ZAPOWIADANY – SYN DZIEWICY
„A wszystko to się stało, by wypełniło
się słowo Pana wypowiedziane przez proroka:
Oto dziewica pocznie i porodzi syna
I nadadzą mu imię Emanuel
Co oznacza: Bóg z nami.”
(Mt 1, 22-23)
Przytaczając słowa z księgi Izajasza (7,14) Mateusz wyraźnie daje do zrozumienia, że proroctwo to zostało wypełnione w osobie Jezusa Chrystusa.
Niekiedy można spotkać się z zarzutem, iż wiara w dziewicze poczęcie ma swoje źródło podaniach mówiących o niezwykłych okolicznościach narodzin innych wybitnych postaci, czy to legendarnych czy to historycznych. Jednakże występuje tutaj zasadnicza różnica, albowiem owi herosi, mędrcy czy wodzowie przychodzili na świat na skutek aktu płciowego bóstwa (często pod postacią zwierzęcia) z kobietą. W przypadku Maryi zaś, poczęcie dokonało się dzięki aktowi stwórczemu dokonanemu przez Ducha Świętego w Jej dziewiczym łonie bez ingerencji fizycznej.
O wiele większe podobieństwo niż w przykłady mitologiczne, wykazują sytuacje biblijne, w których Bóg sprawia, iż kobiety bezpłodne poczynają dziecko (Sara – żona Abrahama i matka Izaaka, Anna – matka Samuela, Elżbieta – matka Jana Chrzciciela) z tą jednak różnicą, że dokonuje się to przy współudziale mężczyzny.
Problem stanowi użycie przez Izajasza słowa „alma” (zasłonięta), którym określano młodą kobietę dojrzałą do zamążpójścia, lecz niekoniecznie dziewicę. Ten właśnie fakt, zdaniem niektórych krytyków oznacza, iż nie można upatrywać tutaj dziewictwa. Gdyby bowiem tak miało być, Izajasz użyłby innego słowa, a mianowicie „betula” – oznaczającego właśnie młodą kobietę, dziewicę.
Jednakże należy pamiętać, iż brak dziewictwa po zawartym ślubie był w Izraelu karany śmiercią zgodnie z nakazem Prawa (Pwt 22,20-21). Tak więc, jeśli nie udowodniono inaczej, młoda, niezamężna niewiasta uchodziła u Izraelitów za dziewicę. (por. Pwt 22,13-21, Wj 22,15-16; 2 Sm 13,1; Koh 42,9-14; 2 Mch 3,19; 3 Mch 1,18; 4 Mch 18,7)
Dlatego też młoda, jeszcze niezamężna kobieta, określana w Biblii jako „alma”, jest dziewicą. W Starym Testamencie, występuje przynajmniej jeden bezsporny fragment ukazujący, że terminu „alma” używano do określenia dziewicy. Chodzi mianowicie o 24 rozdział Księgi Rodzaju – w wierszu 16 Rebeka została określona terminem „betula” („dziewica”), zaś w wierszu 43 określono ją terminem „alma”. Widać z tego, że wyrazy „alma” i „betula” były stosowane zamiennie jako synonimy. Skoro zatem nie było, według filologów, jednoznacznego terminu wyraźnie i pewnie określającego kobietę dziewicą, pomocą w zrozumieniu może być grecki przekład Starego Testamentu – Septuaginta. W języku greckim na określenie dziewicy używano słowa „parthenos” i tak właśnie Septuaginta tłumaczy użyty przez Izajasza termin „alma”. (dopiero późniejsze przekłady, począwszy od Akwilli z II w. po Chr. zastępują, zgodnie z zaleceniami synodu faryzeuszów w Jamni 85-90r. – aby wytrącić argumenty z rąk chrześcijan),jednoznaczne „parthenos” słowem „neanis”.)
Za takim rozumieniem tego terminu przez Izajasza, przemawiają również inne przesłanki:
– odkrycia innych semickich tekstów pozabiblijnych w Zendżirli, gdzie w jednym z napisów z IX wieku przed Chrystusem, który to napis został poświęcony pewnemu królowi Kilamu, słowo ‘almah jest bezspornie odniesione do kobiety, która jeszcze nie rodziła, a ponadto do dziewicy
– C.H. Gordon, który w swym słowniku ugaryckim pt. Ugaritic Handbook[12] wykazał, że odpowiadające hebrajskiemu słowu ‘almah ugaryckie glmt wielokrotnie jest utożsamiane z ugaryckim btlt, które odpowiada hebrajskiemu betulah – „dziewica”.
– pewien starożytny napis ugarycki, który brzmiący: hl glmt tld b(n), co się tłumaczy jako: młoda dziewczyna (glmt, któremu odpowiada ‘almah) urodzi syna.
– fenicki napis z Ras Szamra, opublikowany w 1933 roku przez Virolleanda, w czasopiśmie „Syria”. Napis ten brzmi: ast tq hbtk glmt ts rb, co się tłumaczy: weźmiesz niewiastę do swego domu, pannę (glmt) wprowadzisz na swój dziedziniec.
– Hieronim zwraca uwagę, iż w języku punickim słowo alma oznaczało właśnie dziewicę
Innym argumentem przemawiającym jakoby za fizycznym ojcostwem Józefa ma być fakt, iż podane zostały genealogie rodu Jezusa. Nie miałoby sensu, jak twierdzą niektórzy, tworzyć tych list, gdyby krew Dawida nie była rzeczywiście przekazana Jezusowi.
Tymczasem z Pisma Świętego wiemy, że niekoniecznie trzeba było być fizycznie czyimś dzieckiem, aby uznać go zgodnie z Prawem za swego przodka i wpisać do swego rodowodu. Działo się tak w przypadku małżeństw lewirackich (Pwt 25,5-6; Rdz 38,8-10, Rut).
Poza tym prawo żydowskie było tak sformułowane, że – jak podaje Miszna – „Jeśli mężczyzna mówi: to jest mój syn, należy dać mu wiarę” (Bawa Batra 8,6). Tak więc dla uznania dziecka za prawowierne, wystarczyło, że za takie uzna je ojciec.
Na zakończenie jeszcze pewna uwaga. W czasach Jezusa nie oczekiwano, ani nie było to czymś „sine quo non”, że Mesjasza porodzi dziewica. Dlatego też, podobnie jak później w przypadku zmartwychwstania, wymyślanie takiego faktu nie było konieczne i niczemu by nie służyło – wprowadzając jedynie dodatkowe komplikacje i trudności w przekonaniu o tym innych.
ZAPOWIADANY – PODSUMOWANIE
Do tej pory przedstawione najważniejsze fragmenty Starego Testamentu zapowiadające od wieków przyjście tajemniczej postaci mającej wyjść z Izraela i rozciągnąć swoje panowanie na wszystkie narody.
Wszystkich takich fragmentów jest, jak twierdzą jedni, ponad trzysta, czy nawet, jak wykazują inni, nawet ponad czterysta.
Do wypełnienia przez Jezusa tychże proroctw odwoływali się pierwsi głosiciele Dobrej Nowiny, kiedy przemawiali w środowisku żydowskim. Szczególnie dobrze ukazuje to Ewangelia skierowana do Hebrajczyków, czyli Ewangelia według świętego Mateusza. Jednakże z drugiej strony posługiwanie się niektórymi fragmentami podawanymi w różnych źródłach jako „zapowiedzi mesjańskie” rodzi pewne niebezpieczeństwo. Otóż w niektórych przypadkach „na siłę”, nadinterpretowując i naciągając fakty, próbuje się dostrzec zapowiedzi i proroctwa tam, gdzie tak naprawdę wcale ich nie ma. Jak na przykład wówczas, kiedy na podstawie słów proroka Izajasza:
„Wół rozpoznaje swego pana i osioł żłób swego właściciela…” (Iz. 1,3a)
niektórzy twierdzą, że Jezus musiał urodzić się w stajni między wołem a osłem.
Wydaje się zatem, że zamiast z drobiazgową dokładnością doszukiwać się wszystkich (prawdziwych lub urojonych), nawet mało znaczących zbieżności fragmentów Starego Testamentu z życiem Jezusa lepiej jest poszerzyć horyzonty swojego patrzenia i spojrzeć na zapowiedzi i wypełnianie się historii zbawienia. Albowiem właśnie w Jezusie spełniają się nie tyle niezbyt wiele znaczące zbieżności, ile raczej nadzieje i zapowiedzi ogłaszane Żydom.
Eugenio Zolli, specjalista i doskonały znawca Biblii, rabin, który przyjął chrześcijaństwo pisze: „Stary Testament jawił mi się w całości jako zaszyfrowany telegram Boga, przesłany ludziom. Obecnie i kod, i szyfr to Chrystus, i właśnie w Jego świetle nabiera znaczenia mesjański dreszcz przebiegający przez wszystkie księgo Starego Przymierza”
I rzeczywiście dzięki Chrystusowi:
– wypełniły się zapowiedzi Ezechiela z 34 rozdziału, że zmienią się pasterze i powiększy trzoda, oraz Izajasza z 66 rozdziału, że do ludu Bożego będą należały wszystkie narody
– wypełniły się zapowiedzi proroków, że nastąpi pogłębienie wiary, rozwój bez wyrzekania się swych początków, nastanie nowe przymierze, odnowione i przekraczające zarówno w swojej głębi jak i zasięgu to, które Bóg zawarł tylko z Izraelem
– wypełniły się zapowiedzi o przyjściu Mesjasza, który będzie obdarzony olbrzymią chwałą, ale jednocześnie upokorzony i cierpiący, Mesjasza tak bardzo niezrozumiałego, że dopóki święty Paweł jako faryzeusz sam jeden interpretował Stary Testament – nadal pozostawał faryzeuszem
– ciągle wypełnia się zapowiedź, że niebo i ziemia przeminą, ale Jego słowa nie przeminą
Poza tym zadziwiająca jest jeszcze jedna zbieżność. Otóż właśnie w czasach Jezusa dokonuje się decydujący przełom w historii Narodu Wybranego. Około sto lat przed Jego narodzeniem zostaje ustalony Stary Testament, a później w I wieku władze religijne ostatecznie określiły liczbę ksiąg w kanonie na 24. Tak więc Pismo zostało „zamknięte” bez możliwości rozszerzania go. Nie ma już proroków, kończy się tworzenie, a zaczyna badanie i komentowanie. Niedługo po śmierci Jezusa świątynia jerozolimska zostaje ostatecznie zniszczona, a miasto zrównane z ziemią. Kończą się kapłaństwo i ofiara, a Żydzi rozproszeni po całym świecie. Izrael przestaje być awangardą duchową świata, a staje się świadkiem wśród innych narodów wiary, jaką zapoczątkował.
_____________
Reedycja 27 List 2011
forumdlazycia lifeStyl 
Jedna odpowiedź na “”